Blade Runner

Het is november, 2019. Wie zijn klassiekers kent, denkt dan overmijdelijk aan Blade Runner, nog steeds één van mijn favoriete films.

Vrij nauwkeurige voorspelling van een typisch kantoor in 2019

Ooit, in de verre jaren ’90, vroeg ik me af hoe dat dan zou zijn, 2019. Blade Runner is een dystopische film, dus dat had ‘ie al goed voorspeld. Jeuj!

Maar ik maak graag ook wat meer in detail een overzicht van al dan niet gerealiseerde voorspellingen uit Blade Runner (en een beetje uit Do Androids Dream of Electric Sheep, het boek waar de film op is gebaseerd)

Vliegende auto’s

Een van de meest zichtbare elementen uit de film zijn de Spinners, vliegende voertuigen die verdacht veel van auto’s weg hebben. Ze bestaan, en ze bestaan eigenlijk al behoorlijk lang. Maar ze zijn ook allerminst zuinig, maken ongelooflijk veel lawaai, zijn niet echt veilig en heel erg duur. Ordinaire vierwielers blijven dan ook de norm.

Een politiespinner uit Blade Runner

Dus: Ze bestaan, vliegende auto’s, maar ze zijn zo onpraktisch dat niemand ze wil.

Intelligente robots

In (oude) science fiction is toch altijd een beetje aandoenlijk hoe de evolutie van computers overschat wordt, vaak op een naïeve manier. En, vooral in de Westerse traditie, hoe mensachtige robots vaak als waarschuwing dienen tegen de menselijke hoogmoed om zelf voor schepper te spelen. In Blade Runner vervullen ontsnapte Replicants, niet van mensen te onderscheiden androïdes, die rol.

Roy Batty, replicant

We leven in het echte 2019 in een tijd waar digitale assistenten ons op vrij intelligente wijze kunnen ondersteunen bij het uitvoeren van dagelijkse taken. Een route plannen, afspraken maken, eenvoudige zinnen vertalen, voorwerpen, dieren en mensen herkennen in foto’s, enzovoort. In de science fiction van vroeger zou zoiets voorgesteld worden met een mensachtige robot. Of ook wel een stem-uit-de-muur, zoals in 2001: A Space Oddyssey of Star Trek, The Next Generation. De voice assistants die we vandaag hebben, zitten helaas bijlange nog niet op dat niveau.

Fysieke robots die zich ietwat menselijk gedragen, hebben we eigenlijk wel. De robots van bijvoorbeeld Boston Dynamics kunnen zich op erg natuurlijke manier kunnen voortbewegen en zelfs salto’s maken. Maar ze denken of praten niet.

Een vrolijke robot van Boston Dynamics

De niet van een mens te onderscheiden androïde is nog erg ver weg, als ‘ie er ooit al komt. Er is om te beginnen zoiets als de Uncanny Valley, die ervoor zorgt dat wij robots die er net niet menselijk uitzien, als heel erg creepy ervaren. Die laatste betekenisvolle details helemaal goed krijgen, blijkt extreem moeilijk. Zelfs bij volledig virtuele CGI niet eenvoudig, laat staan bij een fysieke robot. En de vraag blijft dan: waarom? Het is makkelijker en goedkoper om een robot te maken die er schattig en lief uitziet, maar wel als een robot, dan om een namaakmens te maken die onze hersenen niet als een wandelend lijk interpreteren.

De wetenschap achter de Uncanny Valley

In Blade Runner wordt gesuggereerd dat de lichamen van de Replicants mogelijk gemaakt worden met genetische manipulatie. Dat is natuurlijk een andere piste (en in 1982 best wel een geavanceerd idee), waarmee je de Uncanny Valley omzeilt. Of toch fysiek. Want als je in zo’n lichaam dan een soort Alexa-brein steekt, lijkt het gesprek daarmee me ongelooflijk creepy.

Dus: helaas, we hebben nog geen namaakmensen. En de vraag is of we die ooit zouden willen.

Totale ecologische ineenstorting

In de film Blade Runner is het de hele tijd slecht weer, is de lucht ongezond en zijn min of meer alle dieren uitgestorven.

Luchtvervuiling in Beijing

We zijn goed op weg om dat ook in de praktijk te brengen. Het tempo waaraan dieren vandaag uitsterven, is vergelijkbaar met andere massa-extincties uit de geschiedenis. Maar er is ook goed nieuws.

Lucht- en waterkwaliteit zijn kwakkel, maar de kwaliteit van het oppervlaktewater, alleszins in West-Europa, verbetert gestaag en overheden doen actief aan milieubescherming. In Blade Runner is dat allemaal niet aan de orde. Daar is alles gewoon naar de kloten.

In de film wordt de oorzaak hiervan niet echt uitgelegd, maar in het boek Do Androids Dream of Electric Sheep wordt gewag gemaakt van ‘World War Terminus’, een nucleaire wereldoorlog. Die verklaart de totale ecologische catastrofe, en ook wel de onverschillige houding tegenover het milieu van de bevolking. Er zijn wellicht andere zorgen.

Dus: een nucleaire wereldoorlog en daaraan gekoppelde ecologische ramp hebben we (nog) niet gehad, maar vervuiling en klimaatverandering zijn wel een ding.

Buitenaardse kolonies

De reclamezeppelin in Blade Runner probeert toehoorders warm te maken voor een nieuwe start in de Off World Colonies. Dat zijn dus nederzettingen op andere planeten, eventueel de maan.

Dat soort kolonies zijn er nog steeds niet, tot grote teleurstelling van de twaalfjarige in mezelf.

In 1982, het jaar waarin Blade Runner uitgebracht werd, leek het redelijk waarschijnlijk dat we tegen 2019 wel ergens iets zouden hebben op Mars of de maan. Hoewel toen ook al de space race enigszins was stilgevallen, en het duidelijk werd dat de Space Shuttle niet de goedkope ruimtependel was die voorspeld was.

Space:1999, een basis op de maan en de hele dag rondlopen in je pyjama!

Dat was al een behoorlijke verschuiving tegenover de jaren ’60. Als je aan iemand uit 1969 zou vertellen dat we in 2019 niet eens meer iemand op de maan zouden kunnen zetten als we wilden, zou ‘ie je gek verklaren.

Dus: Geen buitenaardse kolonies en die zitten er ook niet meteen aan te komen.

Duistere megacorps

In Blade Runner is Tyrell een gigantisch bedrijf dat min of meer de overheid controleert. Op geen enkel moment in de film horen of zien we iets van burgemeesters, presidenten of andere politici. Het wordt wel duidelijk dat het LA van dit fictieve 2019 een politiestaat is, vanuit het citaat van Bryant: “If you’re not cop, you’re little people”.

Toch ook weer een beetje uncanny valley

Grote bedrijven hebben altijd al veel macht gehad, de vraag is of daar veel in veranderd is sinds 1982. Wat mij vooral opvalt is dat Tyrell uit Blade Runner toch vooral een hardwarebedrijf lijkt te zijn: ze maken Replicants. Facebook, de duistere megacorp van vandaag, doet iets helemaal anders, wat op geen enkele manier in Blade Runner voorspeld wordt. Van internet is immers geen sprake, Rick Deckard leest zelfs nog een papieren krant. Geen fake news of social media.

Dus: Grote anonieme multinationals zijn evil, maar dat is niet nieuw.

Videotelefoon

Als je in de wereld van Blade Runner iemand opbelt, doe je dat met een videotelefoon. Van in de vliegende auto, of in een Vid-phon hokje. En met een dikke vette beeldbuis, uiteraard.

Dit is zo’n voorspelling die uitgekomen is, maar op een heel andere manier. Videobellen is doodgewoon, maar toch doen we het niet vaak. Want het is een gedoe. Je kan niet tegelijk videobellen en iets anders doen, je moet zien dat je er toch ietwat presentabel uitziet, enzovoort.

Ligt mijn haar goed voor de Skype-call vanuit een telefooncel?

Zoals het science fiction betaamt, wordt het videobellen in Blade Runner ook gepresenteerd als een soort ’telefoneren-met-extra’s’ terwijl het in realiteit iets anders is. Mensen houden videogesprekken in Skype, WhatsApp of Facetime, maar zullen dat niet als ’telefoneren’ omschrijven. Het is iets wat je doet als je de ander wil zien. Een ver familielid, een vergadering, verjaardagswensen aan je nichtje van twee.

Dus: videobellen is keihard echt, maar nogal meh.

Conclusie

Ik begon met te stellen dat het dystopische van Blade Runner alvast goed voorspeld was. Maar dat valt eigenlijk best mee. We hebben geen buitenaardse kolonies, da’s waar. Maar in Blade Runner is de Aarde zo onbewoonbaar dat iedereen onder een stolp op Mars wil gaan wonen, en enkel de kneusjes op Aarde achterblijven. In die situatie zitten we toch ook nog niet.

We hebben geen ‘more human than a human’ androïdes om ons vuil werk op te knappen, maar ook geen Blade Runner Units die ze opjagen wanneer ze ontsnappen.

Blade Runner speelt zich vooral af in een versie van 2019 waar iedereen enkel overleeft. Er is geen hoop en geen geluk. Enkel de korte termijn telt, want dat is het enige waar je op kan rekenen. Alles is in verval. Hoewel er vanalles misgaat, wordt er in het echte 2019 wel gewerkt aan de wereld, en is de realiteit minder duister dan wat voorspeld werd in Blade Runner. Phew!

Maar zo’n appartement als dat van Deckard, dat wil ik toch nog altijd stiekem.